Almanya'dan İstanbul'a tatil için gelen Böcek ailesinin Fatih'te zehirlenme şüphesiyle hayatını kaybetmesinin ardından, haşere ilaçlama sektöründeki denetimsizlik ve kayıt dışı çalışma gerçekleri gün yüzüne çıktı. Sektörde faaliyet gösteren her üç firmadan birinin ruhsatsız çalıştığı belirlenirken, kaçak pazarın büyüklüğünün 2 milyar TL'yi bulduğu tespit edildi.
Sektördeki Kayıt Dışılık Boyutları
SABAH'ın yaptığı araştırmalar, haşere ilaçlama sektöründe ciddi bir denetim boşluğu olduğunu ortaya koydu. Türkiye'de haşere ilaçlama sektörünün yıllık büyüklüğü 9 milyar TL'ye ulaşmış durumda ancak bu pazarın 2 milyar TL'lik kısmı kayıt dışı olarak faaliyet gösteriyor. Ruhsatsız çalışan firmaların ne yeterli bilgiye ne de eğitime sahip olduğu belirlendi.
Daha önce ruhsatlı firmalarda 1-2 yıl çalışmış kişilerin, bir pompa ve ilaçla kayıtsız şekilde haşere ilaçlamaya başladığı tespit edildi. Sektöre giriş maliyetinin düşük olması (20 bin TL'ye pompa ve maske) bu durumu kolaylaştırıyor. Bu kişiler sosyal medya üzerinden yaptıkları tanıtımlarla yetkisiz ve ruhsatsız ilaçlama hizmeti veriyor.
Alüminyum Fosfit Tehlikesi ve Satış Ağı
Böcek ailesinin ölümüne neden olduğu değerlendirilen alüminyum fosfit maddesi, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü'nün 'Onaylı aktif madde' listesinde yer alıyor. Ancak bu maddenin okul, işyeri, konut, otel gibi insanların yaşadığı alanlarda kullanımı kesinlikle yasak.
Koruyucu Halk Sağlığı Uzmanı Prof. Dr. Oğuz Özyaral, alüminyum fosfitin uzman olmayan kişilerce kullanıldığında solunum yoluyla ani ölümlere yol açabilecek kadar güçlü bir kimyasal olduğunu vurguladı. Özyaral, "Bu kimyasalın kullanılacağı alanlar belli. Asla meskûn mahalde kullanamazsınız. Bunu bilerek kullanım direkt ölüme sebebiyet vermektir" ifadelerini kullandı.
Haşere ilaçlarının İstanbul'da Eminönü Yeraltı Çarşısı'ndan Fatih'e kadar birçok zirai ilaç dükkânından belgesiz olarak satın alınabildiği belirlendi. Bu ürünlerin satışı için herhangi bir belge zorunluluğu veya satış kısıtlaması bulunmuyor.
Uzmanlar ve Sektör Temsilcilerinden Uyarılar
İlaçlama.com Firması'nın Genel Müdürü Recep Kılınç, sektördeki kayıt dışılığın boyutlarını şu sözlerle anlattı: "Bugün reçetesiz basit bir antibiyotik alamıyorsunuz ama çok güçlü kimyasal içeren, zehirli de olabilecek ürünleri alabiliyorsunuz."
Kılınç, ruhsatsız çalışan firmaların sosyal medya yoluyla tanıtım yaptığını ve düşük fiyatlarla hizmet verdiğini belirterek, "Biz 2500 TL'ye bir konutu ilaçlıyoruz, onlar 1000 TL'ye bu işi yapıyor. Dolayısıyla vatandaşlar da buraları tercih edebiliyor" dedi.
Uzmanlar, sektördeki denetim boşluğuna dikkat çekerek acil önlem alınması gerektiğini vurguluyor. Mevcut yönetmeliğe göre ilaçlama yapan şirketlerin Sağlık Bakanlığı'ndan izin alması gerekiyor ve izinsiz faaliyet gösteren işyerlerinin kapatılması öngörülüyor. Ancak denetim yetkisinin sağlık müdürlükleri, belediyeler ve Turizm Bakanlığı arasında dağılması ve denetim personeli yetersizliği sorun oluşturuyor.
Çözüm Önerileri ve Alınması Gereken Önlemler
Uzmanlar sektördeki sorunların çözümü için şu önerilerde bulunuyor:
- Kimyasal kullanım protokollerinin sıkılaştırılması
- Denetim ekiplerinin güçlendirilmesi
- Tüm uygulama kayıtlarının dijital ve izlenebilir hale getirilmesi
- Turizm işletmelerinde denetimin zorunlu olması
- Haşere ilaçları satışında belge zorunluluğu getirilmesi
Böcek ailesinin trajik ölümü, haşere ilaçlama sektöründeki denetimsizliğin ne kadar ciddi sonuçlar doğurabileceğini gözler önüne serdi. Sektör temsilcileri ve uzmanlar, benzer trajedilerin yaşanmaması için acilen önlem alınması çağrısında bulunuyor.
