Çin, ABD savunma sanayi üreticilerine yönelik kritik mineral ihracat yasağını askıya alma kararı aldı. İki ekonomik dev arasında aylardır devam eden ticari gerilimde önemli bir yumuşama işareti olan bu gelişme, küresel tedarik zincirleri açısından da kritik önem taşıyor.
Yasağın Askıya Alınma Detayları
Çin Ticaret Bakanlığı'ndan yapılan resmi açıklamaya göre, 3 Aralık 2024 tarihinde alınan ihracat yasağı kararının 27 Kasım 2026 tarihine kadar askıya alındığı bildirildi. Askıya alma kararı, askeri ve sivil ikili kullanıma sahip ürün ve materyallerin ABD savunma sanayii üreticilerine ihracatının yasaklanmasını öngören tedbirler kapsamında gerçekleşti.
Söz konusu tedbirler kapsamında savunma ve silah sistemlerinde yaygın olarak kullanılan galyum, germanyum ve antimon gibi kritik mineraller ile süper sert metallerin ABD'ye ihracatına "ilke olarak izin verilmeyeceği" belirtilmişti. Ayrıca batarya ve yakıt hücreleri üretimi ile savunma ve uzay-havacılık sektörlerinde yoğun şekilde kullanılan grafit ihracatının da kontrol altına alınacağı ifade edilmişti.
ABD'nin Çip Kısıtlamalarına Tepki
Pekin yönetiminin bu adımı, dönemin ABD Başkanı Joe Biden yönetiminin Çin'e çip sektöründe ilave kısıtlamalar getirmesine bir yanıt olarak değerlendiriliyor. ABD Ticaret Bakanlığı'na bağlı Sanayi ve Güvenlik Bürosu (BIS), 2 Aralık 2024'te 24 tür çip üretim donanımı ile yarı iletkenlerin geliştirilmesinde kullanılan 3 kategori yazılıma ihracat kısıtlaması getirildiğini duyurmuştu.
Kısıtlamalar kapsamında ayrıca yapay zeka sistemlerinde kullanılan Yüksek Bant Genişlikli Hafıza (HBM) çiplerinin Çin'e ihracatı yasaklanmıştı. Öte yandan Ticaret Bakanlığı'nın 140 Çin şirketini daha ihracat kontrolü uygulanan "Varlık Listesi"ne aldığı bilgisi paylaşılmıştı.
Karşılıklı Öteleme Stratejisi
İki ülke arasındaki gerilimin azaltılması yönünde önemli bir adım, ABD Başkanı Donald Trump ile Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in 30 Ekim'de Güney Kore'nin Busan şehrinde yaptığı görüşmede atılmıştı. Taraflar, bu görüşmede son aylarda gerilime neden olan kritik ekonomik ve ticari anlaşmazlıkların karşılıklı ötelenmesi konusunda mutabakata varmıştı.
Bu kapsamda ABD, 29 Eylül'de "varlık listesi" olarak adlandırılan ve ihracat kontrolü uyguladığı yabancı şirketlerin yüzde 50'yi aşan pay sahibi olduğu ortaklıkları da kapsayan kuralın yürürlüğe girmesini bir yıl ertelemişti.
Buna karşılık Çin de nadir toprak elementlerinin ihracatının kontrolüne ilişkin 9 Ekim'de aldığı tedbirlerin uygulanmasını bir yıl ertelemeyi kabul etmişti. Pekin yönetimi, 7 Kasım'da, nadir toprak elementlerinin ihracatını kontrol amacıyla aldığı tedbirleri 10 Kasım'dan itibaren bir yıllığına erteleyeceğini resmen duyurmuştu.
Bu karşılıklı adımlar, dünyanın en büyük iki ekonomisi arasındaki ticari gerilimin kontrollü bir şekilde azaltılması yönünde umut verici gelişmeler olarak yorumlanıyor.
