Dünya ekonomisinin bel kemiği sayılan tedarik zincirleri derin bir dönüşüm sancısı içinde. Batılı şirketler, uzun yıllardır güvendikleri Çin merkezli üretim modelini sorguluyor - hem de oldukça ciddi şekilde.
Aslında bu durum bir gecede ortaya çıkmadı. Pandeminin ilk günlerinde yaşanan tıbbi malzeme kıtlığı, ardından gelen lojistik darboğazları ve siyasi gerilimler... Tüm bunlar Batılı yatırımcıların kafasında tek bir soru işareti bıraktı: "Çin'e bu kadar bağımlı kalmak ne kadar akıllıca?"
Güven Bunalımı Derinleşiyor
Uluslararası ticaret dünyasında konuşulanlar oldukça net. Bir Alman otomotiv devinin üst düzey yöneticisi, "Artık tüm yumurtaları aynı sepete koyma lüksümüz yok" diyor ve ekliyor: "Çin hâlâ kritik öneme sahip ama artık tek seçeneğimiz değil."
Gerçekten de rakamlar çarpıcı: Avrupa Birliği ülkeleri Çin'den yaptıkları ithalatta son bir yılda gözle görülür bir çeşitlendirmeye gitti. Kimi uzmanlara göre bu, Soğuk Savaş sonrası dönemin en büyük tedarik zinciri revizyonu.
Alternatif Rotalar Belirginleşiyor
Peki şirketler nereye yöneliyor? Görünüşe göre birkaç cephede birden hareket var:
- Güneydoğu Asya: Vietnam adeta bir üretim üssüne dönüşüyor - tekstilden elektroniğe
- Hindistan: Demografi ve dil avantajıyla yükselen bir yıldız
- Meksika: ABD pazarına yakınlığıyla "yakın kıyı üretim"in gözdesi
Tabii bu geçişin de kendi zorlukları var. Bir tekstil ithalatçısının dediği gibi, "Vietnam kaliteli iş çıkarıyor ama Çin'in o devasa ölçek ekonomisine yetişmeleri zaman alacak."
Jeopolitik Gerilimlerin Gölgesinde Ticaret
İşin siyasi boyutu da en az ekonomik boyutu kadar kritik. Washington-Pekin hattındaki gerilimler, ticari kararları doğrudan etkiliyor. Bir düşünce kuruluşu analisti şu yorumu yapıyor: "Artık şirketler sadece maliyet hesabı yapmıyor, jeopolitik risk analizi de yapmak zorunda kalıyor."
Bu arada Çin'in tepkisi ne mi? Resmi söylemlerde "açık kapı" politikasının sürdüğü vurgulansa da, Batılı yatırımcıların içinde bir şüphe hep var. Sanki Çin'in ekonomik bağımlılığı stratejik bir silaha dönüşüvermiş gibi.
Sonuçta dünya ticareti bir dönüm noktasında. Belki de Çin'in "dünyanın fabrikası" unvanı resmen sorgulanıyor - hem de kendi müşterileri tarafından. Geriye dönüş var mı? Kimse emin değil ama bir şey kesin: Küresel tedarik haritası yeniden çiziliyor ve bu sefer daha fazla renk, daha fazla çeşitlilik içeriyor.
