Teknolojik rekabette kritik bir dönüm noktası yaşanıyor. Çin, Batı'nın uzun süredir tekelinde tuttuğu en ileri yarı iletken üretim teknolojisine yönelik ambargoları aşmak için gizli bir "Manhattan Projesi" yürütüyor. Proje kapsamında, 2025 yılı başında aşırı ultraviyole (EUV) litografi makinesinin bir prototipi tamamlandı.
Fabrika Büyüklüğündeki Dev Makine
Reuters'ın ortaya çıkardığı habere göre, Shenzhen'de yüksek güvenlikli bir laboratuvarda geliştirilen prototip, neredeyse bir fabrika katını dolduracak büyüklükte. Makine, yapay zeka, akıllı telefonlar ve askeri teknolojilerde kullanılan en ileri düzey çiplerin üretim potansiyelini taşıyor. Henüz işlevsel bir çip üretemese de, başarıyla EUV ışığı oluşturabiliyor.
Proje, Huawei'nin koordinasyonunda ve binlerce mühendisin dahil olduğu gizli bir hükümet girişimi. Resmi hedef 2028'de çip üretimine başlamak olsa da, projeye yakın kaynaklar 2030 tarihinin daha gerçekçi olduğunu ifade ediyor. Bu süre, birçok analistin öngörüsünden yıllar önce.
ASML'nin Eski Mühendisleri ve Tersine Mühendislik
Çin'in bu sıçramayı yapmasında, Hollandalı yarı iletken ekipman devi ASML'nin eski mühendislerinin rolü büyük. Ekip ağırlıklı olarak emekli Çin kökenli ASML çalışanlarından oluşuyor. Prototip, ASML'nin EUV makinelerinin tersine mühendislik yöntemiyle ve ikinci el piyasalardan temin edilen parçalar kullanılarak inşa edildi.
Proje o kadar gizli ki, çalışanlar sahte kimlikler kullanmak zorunda kalıyor ve hiç kimse projenin tamamı hakkında bilgi sahibi değil. Çin, 2019'dan bu yana yurtdışındaki uzmanları agresif bir şekilde transfer ediyor ve cömert imza bonusları sunuyor.
Teknik Zorluklar ve Huawei'nin Rolü
Ancak yol hala engebeli. En büyük teknik zorluk, Almanya'nın Carl Zeiss gibi tedarikçilerden temin edilen hassas optik sistemleri kopyalamak veya yerli alternatiflerini geliştirmek. Çin Bilimler Akademisi'ne bağlı enstitüler bu alanda çalışmalarını sürdürüyor.
Proje resmi olarak hükümet kontrolünde olsa da, Huawei tedarik zincirinin her aşamasında kritik bir rol oynuyor. Şirket, çip tasarımından üretim ekipmanına ve nihai ürün entegrasyonuna kadar geniş bir yelpazede faaliyet gösteriyor. Huawei çalışanları, gizlilik nedeniyle sıkı önlemler altında çalışıyor.
Bu gelişme, Başkan Xi Jinping'in en öncelikli hedeflerinden biri olan yarı iletken alanında kendi kendine yeterlilik yolunda önemli bir adım olarak değerlendiriliyor. ABD'nin atom bombası projesine atıfla "Manhattan Projesi" olarak anılan bu girişim, teknolojik soğuk savaşın seyrini değiştirme potansiyeli taşıyor.
