Bilim dünyası, Dünya'nın geçmişindeki en büyük ikim değişikliklerinden birinin günümüzdeki küresel ısınma süreciyle benzerlikler taşıdığına ve endişe verici bir şekilde tekrarlanabileceğine dikkat çekiyor. Yaklaşık 56 milyon yıl önce gerçekleşen ve Paleosen–Eosen Termal Maksimumu (PETM) olarak adlandırılan bu felaket, gezegenin sadece 5.000 yıl gibi jeolojik açıdan kısa bir sürede 6°C ısınmasına yol açmıştı. Güncel araştırmalar ise bu dönemde bitkilerin iklime ayak uyduramadığını ve atmosferden karbon çekme güçlerinin büyük ölçüde azaldığını gösteriyor.
PETM'de Bitkilerin Çöküşü ve Karbon Döngüsü
Bitkiler, fotosentez yoluyla atmosferdeki karbondioksiti emerek iklim sisteminin düzenleyicisi rolünü üstlenir. Ancak PETM dönemindeki ekstrem ve hızlı ısınma, bu kritik dengeyi alt üst etti. Araştırmacıların bulgularına göre, birçok bitki türü bu ani değişime adapte olamayarak küçüldü ve dolayısıyla karbon depolama kapasiteleri ciddi şekilde düştü.
Özellikle orta enlemlerdeki bölgelerde, daha küçük yapılı ve kuraklığa dayanıklı türler yaygınlaştı. Ne var ki, bu bitkilerin karbon tutma verimliliği, yerini aldıkları türlere kıyasla oldukça düşüktü. Yüksek enlemlerde ise bitki örtüsünün artış göstermesine rağmen, gezegenin genelindeki karbon emilimi yaklaşık 100.000 yıl boyunca düşük seviyelerde seyretti. Bu süreç, doğal karbon yutağı olan bitkilerin işlevinin ne kadar uzun süreli bir şekilde bozulabileceğinin çarpıcı bir kanıtı.
Günümüzdeki Tehdit: 10 Kat Daha Hızlı Bir Değişim
Bilim insanlarını asıl endişelendiren konu, tarihteki bu felaketin bugünkü koşullarla karşılaştırılması. Mevcut iklim değişikliği, PETM döneminde yaşanan ısınma hızından 10 kat daha süratli ilerliyor. Bu inanılmaz hız, bitkilerin ve genel olarak ekosistemlerin evrimsel veya fizyolojik adaptasyon kapasitesini aşma riski taşıyor.
Eğer bitkiler değişen koşullara yeterince hızlı uyum sağlayamazsa, modern dünyanın karbon depolama yeteneği büyük bir darbe alabilir. Bu durum, atmosferdeki sera gazı konsantrasyonlarının daha da artmasına ve iklim krizinin etkilerinin beklenenden çok daha uzun süre kalıcı olmasına yol açabilir. Bir başka deyişle, doğanın kendi kendini dengeleme mekanizması işlevini yitirebilir.
Geçmişten Ders Almak Zorundayız
56 milyon yıl öncesinin fosil kayıtları, Dünya sistemlerinin ne kadar hassas olduğunu ve hızlı ikim değişikliklerinin geri dönüşü zor sonuçlar doğurabileceğini gözler önüne seriyor. PETM, gezegenin ve canlıların büyük bir yok oluş yaşamadan bu tür bir şoka nasıl tepki verdiğine dair bir örnek olsa da, günümüzdeki değişimin hızı ve insan kaynaklı baskılar çok daha farklı.
Araştırmalar, iklim değişikliğini yavaşlatmak ve bitkiler dahil tüm ekosistemlere uyum sağlayacak zaman tanımak için acilen harekete geçilmesi gerektiğini vurguluyor. Aksi takdirde, jeolojik geçmişin en sıcak dönemlerinden biri olan PETM'in koşulları, çok daha kısa bir sürede ve öngörülemeyen sonuçlarla karşımıza çıkabilir.
