Zeki Velidi Togan: Türk Tarihçiliğinin Öncü İsmi
Türk milliyetçiliğinin ateşli temsilcileri arasında yer alan Zeki Velidi Togan, sadece bir tarihçi ve Türkolog değil, aynı zamanda önemli bir yazar ve siyasetçidir. 1890-1970 yılları arasında yaşayan Togan, Türk tarihi araştırmalarına yaptığı katkılarla tanınmaktadır.
Erken Yaşamı ve Eğitimi
10 Aralık 1890'da, günümüzde Rusya sınırları içinde bulunan Başkurdistan'ın İşembay şehrinde dünyaya gelen Togan'ın asıl adı Ahmet Zeki'dir. Eğitimi sırasında Rusça, Farsça ve Arapça gibi dilleri öğrenerek kendini geliştirdi. 1909 yılında bir zamanlar öğrencisi olduğu Kasımiye Medresesi'ne Türk tarihi ve Arap edebiyatı tarihi öğretmeni olarak atandı.
1911 yılında yayınladığı "Türk ve Tatar Tarihi" adlı eseri sayesinde Kazan Üniversitesi Arkeoloji ve Tarih Cemiyeti'ne üye seçildi. Hayatı boyunca sırasıyla Rus, Sovyet ve Türk vatandaşlığına sahip olan Togan, Rusya'dayken Validov soyadını kullanırken, Türkiye'ye yerleştikten sonra soyadını Togan olarak değiştirdi.
Siyasi Mücadeleleri ve Akademik Kariyeri
Tutkulu bir milliyetçi olan Togan, Başkurt Devrimi ve Bağımsızlık Hareketi'nin liderliğini üstlendi. 1917 Bolşevik İhtilali döneminde zorlu süreçlerden geçti ve Rusya'daki devrime karşı mücadele etti. Bu süreçte dönemin güçlü siyasi liderleri Lenin, Stalin ve Troçki ile karşı karşıya geldi.
Bağımsız kişiliği ve inandığı doğruları söylemekten çekinmemesi nedeniyle zaman zaman olumsuz tepkilerle karşılaştı. Avrupa'nın önemli merkezlerindeki tarihçilerin davetlerini geri çevirerek 1925'te Türkiye'ye geldi, ancak 1932'de Viyana'ya giderek doktora çalışmasını tamamladı. Doktora unvanını aldıktan sonra Bonn ve Göttingen Üniversitelerinde ders verdi.
1939 yılında Türkiye'ye kesin dönüş yapan Togan, Türkçülük çalışmalarına devam etti ve 1970 yılında İstanbul'da hayata veda etti.
Ölümsüz Eserleri ve Türk Tarihine Katkıları
Zeki Velidi Togan'ın Türk tarihi üzerine kaleme aldığı eserler, alanında önemli kaynaklar olarak kabul edilmektedir. En ünlü eseri 1946 tarihli "Umumi Türk Tarihine Giriş" adlı kitabıdır. Diğer önemli yapıtları arasında şunlar bulunur:
- Bugünkü Türkistan ve Yakın Mazisi (1929)
- Tarihte Usul (1938)
- Türkistan Tarihi (1939)
- Buruni'nin Dünya Hakkında Tasavvuru (1946)
- Horezm Kültürü Vesikaları Kısım I (1951)
- Tuyuhunlar ve Başkurtlar (1968)
- Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznamesi, Tercüme ve Tahlili (1972)
Togan'ın çalışmaları, Türk tarihini anlamaya yardımcı olan başarılı eserler olarak bilinir ve büyük ölçüde ideolojisinin etkisi altında şekillenmiştir. Başkurtların Tarihi ve Umumi Türk Tarihine Giriş gibi eserleri, Türk tarihi araştırmalarında temel kaynaklar arasında yer almaktadır.
