Suriye'deki ekonomik hayat, adeta bir labirentin içinde yol bulmaya çalışıyor. Ve şimdi, bu labirente yepyeni bir koridor daha eklendi. Ülkenin Merkez Bankası, neredeyse pul değerine düşmüş para birimine bir nefes aldırmak amacıyla 5 bin liralık yeni bir banknotu dolaşıma sokma kararı aldı. Karar, resmi gazetede yayımlandığı gün, zaten zor durumda olan halkın alım gücüne dair yeni soru işaretleri de beraberinde getirdi.
Peki bu, bir çözüm mü yoksa var olan yangına benzin dökmek mi? Uzmanlar—en azından ülke dışındakiler—ikiye bölünmüş durumda. Kimisi, piyasadaki aşırı likiditeyi bir nebze olsun emeceğini ve enflasyon canavarını dizginlemeye yardım edeceğini savunurken; bir diğer kesim ise bunun sadece geçici bir sargı bezi olduğu, yapısal reformlar olmadan bir işe yaramayacağı görüşünde.
Bir Kâğıt Parçasi, Bir Ülkenin Ekonomik Çıkmazı
Aslında durumun vahametini anlamak için rakamlara bakmak yeterli. Suriye lirası, son birkaç yıldır adeta serbest düşüş yapıyor. Bir dolar, 15 bin Suriye lirasının üzerinde işlem görüyor! Yani, markete giden bir vatandaş, birkaç basit gıda ürünü için neredeyse çanta dolusu banknot taşımak zorunda. Yeni 5 binlik banknot, bu pratik sorunu çözmeyi hedefliyor gibi görünse de, asıl mesele enflasyonun temelindeki sebepler.
Şam'daki bir bakkal, dükkânının önünde sigarasını içerken içini çekiyor: "Dün aldığınla bugün aldığın aynı şey değil. Paranın üzerindeki sıfırlar artıyor ama karın doymuyor." Bu, sokaktaki sıradan insanın yaşadığı dramın özeti aslında.
Geçmiş Tekerrürden İbarettir
Bu, Suriye'nin son yıllarda çıkardığı ilk yüksek değerli banknot değil. Daha 2017'de 2 bin liralık, 2020'de ise 5 bin liralık (eski tip) banknotlar basılmıştı. Her seferinde aynı mantık: Piyasadaki nakit sıkışıklığını hafifletmek ve günlük işlemleri kolaylaştırmak. Ama her seferinde enflasyon, bir süre sonra o banknotu da değersizleştirip geçti. Bu sefer son olacak mı? Cevabı vermek için henüz çok erken.
Uluslararası gözlemciler, ülkedeki iç savaşın bitmesine rağmen, ağır yaptırımlar ve yıkılan ekonomik altyapının, bu kısır döngüyü beslemeye devam ettiğini belirtiyor. Yeni banknot, acı bir ihtiyacın ürünü belki de. Ancak gerçek çözüm, çok daha derinlerde yatıyor.
