Türk edebiyatı, kültür ve düşünce dünyasında silinmez bir iz bırakan Azra Erhat, çok yönlü kişiliği ve derin bilgisiyle tanınan önemli bir isimdir. 4 Haziran 1915'te İstanbul, Şişli'de doğan Erhat, filolog, çevirmen, deneme ve inceleme yazarı, hatta arkeolog kimlikleriyle öne çıkar. Eserleri, özellikle Antik Yunan kültürüne dair yaptığı çeviri ve incelemeler, günümüzde hâlâ temel başvuru kaynakları arasında yer alır.
Azra Erhat'ın Akademik ve Mesleki Yaşamı
Çocukluğunun bir bölümünü ailesiyle birlikte geçirdiği Belçika'da ilk ve orta öğrenimini tamamladı. Yurda dönüşünün ardından 1939 yılında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne girdi ve buradan başarıyla mezun oldu. Akademik kariyerine aynı üniversitenin Klasik Filoloji bölümünde, Prof. Georg Rohde'nin asistanı olarak başladı. Çalışmalarıyla hızla ilerleyen Erhat, 1946'da doçent unvanını aldı.
Ancak akademik hayatı beklenmedik bir şekilde kesintiye uğradı. 1948 yılında, dönemin siyasi atmosferi içinde, aralarında Behice Boran, Niyazi Berkes, Pertev Naili Boratav ve Adnan Cemgil gibi isimlerin de bulunduğu bir grup öğretim üyesiyle birlikte üniversitedeki görevinden uzaklaştırıldı. Bu gelişme üzerine kariyerine yazı ve çeviri dünyasında devam etme kararı alan Erhat, 1949-1950 yıllarında Vatan ve Yeni İstanbul gazetelerinde çalıştı. Aynı dönemde Uluslararası Çalışma Örgütü'nde (ILO) kütüphaneci olarak görev yaptı.
Edebi Kişiliği, Akımı ve Önemli Eserleri
Azra Erhat'ın edebi kişiliği ve düşünce yapısı, güçlü bir hümanist anlayış üzerine kuruluydu. Türk edebiyatında en çok etkilendiği isim, bu görüşü paylaşan Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) oldu. Onunla ve Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte, Türk kültür köklerinin Anadolu'nun kadim medeniyetlerinde, özellikle de Yunan uygarlığında aranması gerektiğini savunan "Mavi Anadoluculuk" akımının öncülerinden biri haline geldi.
Bu düşünce, onun çeviri ve telif eserlerine de yön verdi. Antik Yunan edebiyatının temel taşlarını Türkçeye kazandırmak için büyük emek verdi. İlk çevirileri Tercüme dergisinde yayımlandı. Aristofanes ve Sofokles gibi yazarların eserlerini çevirdi. Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte üzerinde çalıştığı Hesiodos çevirilerini ve araştırmalarını, 1977'de "Hesiodos, Eserleri ve Kaynakları" adlı kitapta topladı. Homeros'un destanları "İlyada" (1967) ve "Odysseia" (1970) çevirileri ise Türkçedeki en önemli referans versiyonlardan kabul edilir.
Telif eserleri arasında, Mavi Anadoluculuk düşüncesini yansıtan "Mavi Anadolu" (1960) ve "Mavi Yolculuk" (1962) başta gelir. Antik mitolojiyi sistematik bir şekilde ele aldığı, alanında bir klasik olan "Mitoloji Sözlüğü" (1972) önemli bir başvuru kaynağıdır. Halikarnas Balıkçısı'na yazdığı mektuplardan oluşan "Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı" (1976) ve "Sevgi Yönetimi" (1978) gibi deneme kitapları da bulunur.
Azra Erhat'ın Edebi Mirası ve Vefatı
Azra Erhat, yaşamı boyunca üretken bir yazar ve çevirmen olarak çalıştı. Eserleri, Antik Yunan kültürünü anlamak, Anadolu'nun kültürel katmanlarını keşfetmek ve hümanist bir dünya görüşünü beslemek isteyen herkes için değerli bir kaynak olmayı sürdürüyor. 6 Eylül 1982'de İstanbul'da kanser nedeniyle hayatını kaybeden büyük hümanist, Bülbülderesi Mezarlığı'nda defnedildi.
Azra Erhat'ın mirası, sadece yaptığı çevirilerle değil, aynı zamanda savunduğu kültürel sentez ve insan sevgisi dolu düşünce sistemiyle de yaşamaya devam ediyor. Onun çalışmaları, Türk aydınlanması ve kültür tarihi açısından vazgeçilmez bir yere sahiptir.
