Erzurum'un İspir ilçesi... Tam da burada, tarihin derinliklerinde saklı kalmış bir sır perdesi aralanıyor. Değirmenler Höyük'teki son kazılar, arkeoloji dünyasını heyecanlandıran bulgularla dolu. Karaz Kültürü'nden bile önceki dönemlere uzanan bu keşif, adeta zamanın içinden fırlayıp gelmiş gibi.
Kazı başkanı Doç. Dr. Vuslat Müller'in anlattıklarına göre, bu yılki çalışmalar gerçekten çarpıcı. "Bölgenin tarihini yeniden yazdıracak nitelikte" diyor Müller - ve haklı da. Höyüğün en alt katmanlarında bulunan yapı kalıntıları, MÖ 3500-3000 yıllarına tarihleniyor. Yani, bildiğimiz Karaz Kültürü'nden hayli öncesine...
Taşın Dili Konuşuyor
İşin en ilginç yanı? Bu yapıların taş temeller üzerine kerpiç duvarlarla inşa edilmiş olması. Öyle gelişigüzel değil, planlı bir yerleşim söz konusu. Dikdörtgen planlı yapılar, taş temeller... Sanki o dönem insanları bize "Biz buradaydık!" diye sesleniyorlar.
Kerpiç kullanımı özellikle dikkat çekici. Kim derdi ki o kadar yıl önce insanlar kerpiçle bu kadar ustaca çalışabilirmiş? Ama işte kanıtlar ortada. Bu bulgular, bölgedeki yerleşik yaşamın sanılandan çok daha eskilere dayandığını gösteriyor.
Çanak Çömlek Hikayeleri
El yapımı seramikler de var tabii. Siyah renkli, elde şekillendirilmiş kaplar... Üzerlerindeki bezemeler ise insanı hayrete düşürüyor. Basit gibi görünen ama aslında oldukça karmaşık bir estetik anlayışı yansıtıyorlar.
Bu seramikler sadece mutfak eşyası değil, aynı zamanda o dönemin sanat anlayışını da yansıtıyor. Her biri, binlerce yıl öncesinden gelen birer sanat eseri adeta.
Tarih Yeniden Yazılıyor
Peki bütün bunlar ne anlama geliyor? Şu anki verilere göre, Değirmenler Höyük'teki yerleşimin Karaz Kültürü'nden önce başladığı kesin. Bu da demek oluyor ki bölgenin kültürel tarihi sanılandan çok daha derin ve karmaşık.
Müller'in dediği gibi: "Her kazdığımızda yeni bir sürprizle karşılaşıyoruz." Ve bu sürprizlerin sonu gelmeyecek gibi görünüyor. Höyüğün daha alt katmanlarında neler saklı, kim bilir?
Kazılar devam ettikçe, Anadolu'nun bu kadim topraklarında saklı kalmış daha nice sırlar gün yüzüne çıkacak. Belki de tarih kitaplarını baştan yazmamız gerekecek. Kim bilir?
