Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından açıklanan son verilere göre, 2024 yılında dünya genelinde 10,7 milyon kişi tüberküloza yakalandı. COVID-19 pandemisi sonrasında ilk kez vaka sayılarında düşüş eğilimi gözlemlendi.
Vakaların Demografik Dağılımı ve Küresel Yük
2024'te tespit edilen 10,7 milyon tüberküloz vakasının 5,8 milyonu erkek, 3,7 milyonu kadın ve 1,2 milyonu ise çocuk hastalardan oluştu. Küresel tüberküloz yükünün üçte ikisi sadece sekiz ülkede toplanmış durumda.
Bu ülkeler ve küresel vaka içindeki payları şöyle sıralanıyor: Hindistan (%25), Endonezya (%10), Filipinler (%6,8), Çin (%6,5), Pakistan (%6,3), Nijerya (%4,8), Demokratik Kongo Cumhuriyeti (%3,9) ve Bangladeş (%3,6).
Pandemi Sonrası Kazanımlar ve Finansman Krizi
WHO Bulaşıcı Hastalıklar Departmanı Direktörü Tereza Kasaeva, pandemi sonrası elde edilen kazanımların kırılgan olduğuna dikkat çekti. Kasaeva, "Siyasi kararlılık, sürdürülebilir finansman ve küresel dayanışma ile bu kadim hastalığa son verebiliriz" açıklamasını yaptı.
Tüberkülozla mücadelede ciddi bir finansman açığı bulunuyor. Geçen yıl hastalığın önlenmesi, teşhisi ve tedavisi için yalnızca 5,9 milyar dolar harcama yapıldı. Bu rakam, 2027 yılına kadar ulaşılması hedeflenen yıllık 22 milyar dolarlık bütçenin oldukça gerisinde kalıyor.
Tedavi Erişiminde Rekor ve Yeni Teknolojiler
WHO'nun verilerine göre, 2024'te 8,3 milyon kişi tüberküloz teşhisi alarak tedaviye erişim sağladı. Bu sayı, bugüne kadar kaydedilen en yüksek tedavi erişim oranını temsil ediyor. Tedavi başarı oranı ise %68'den %71'e yükseldi.
Örgüt, 2000 yılından bu yana zamanında uygulanan tedaviler sayesinde 83 milyon kişinin hayatının kurtarıldığını tahmin ediyor.
Tüberkülozla mücadelede teknolojik gelişmeler de hız kazandı. AIDS, Tüberküloz ve Sıtmayla Mücadele Küresel Fonu Direktörü Peter Sands, "Daha kısa ve etkili tedaviler, gelişmiş önleme stratejileri ve yapay zeka destekli hızlı teşhis yöntemleri özellikle kaynakları sınırlı bölgelerde mücadeleyi dönüştürüyor" dedi.
Dünya genelinde 63 yeni tanı testi geliştirme aşamasında bulunurken, 29 ilaç klinik deneylerde yer alıyor. İnsanlar üzerinde test edilen 18 tüberküloz aşı adayı bulunuyor ve bunlardan altısı Faz 3 aşamasına ulaşmış durumda.
Mevcut BCG aşısı bir asırdan uzun süredir çocuklara uygulanıyor ancak yetişkinler için etkili bir aşı henüz bulunmuyor.
Hastalığı artıran başlıca risk faktörleri arasında yetersiz beslenme, HIV enfeksiyonu, diyabet, sigara kullanımı ve alkol bağımlılığı yer alıyor. Tüberküloz, HIV hastalarında en fazla ölüme yol açan enfeksiyon olarak öne çıkıyor. Geçen yıl HIV'le yaşayan 150 bin kişi tüberküloz nedeniyle hayatını kaybetti.
