Bilim dünyası uykuya geçiş mekanizmasına dair çarpıcı bir keşfe imza attı. Imperial College London ve UK Dementia Research Institute'ten araştırmacılar, uykuya dalmanın sanıldığı gibi kademeli bir süreç olmadığını, beyinde aniden tetiklenen bir "anahtar" ile gerçekleştiğini kanıtladı.
Beyindeki Gizli Anahtar Nasıl Çalışıyor?
Dr. Nir Grossman liderliğindeki ekip, binin üzerinde kişinin EEG kayıtlarını analiz ederek uykuya geçişin ortalama 4,5 dakika önce belirgin bir "kritik nokta"ya ulaştığını tespit etti. Bu bulgu, uykunun karmaşık sistemlerdeki ani geçişlere benzer şekilde öngörülebilir bir dinamikle gerçekleştiğini gösteriyor.
Araştırmacılar bu kritik noktayı tespit edebilmek için "uyku mesafesi" adını verdikleri bir biyolojik işaret geliştirdi. Bu işaret, EEG verilerinde bir süre sabit kalan ve ardından ani düşüş gösteren bir özellik olarak karşımıza çıkıyor.
Yüzde 95 Doğruluk Oranı ile Tahmin
Geliştirilen model, bir gecelik verilerden öğrenerek sonraki gecelerde uykuya geçiş noktasını yaklaşık 49 saniye hassasiyetle tahmin edebiliyor ve %95 doğruluk sağlıyor. Bu olağanüstü doğruluk oranı, uyku araştırmalarında yeni bir çığır açabilecek nitelikte.
Beynin Hangi Bölgeleri Önce Devre Dışı Kalıyor?
Araştırmanın bir diğer dikkat çekici bulgusu ise beynin farklı bölgelerinin uykuya farklı zamanlarda geçmesi. Görsel işlem alanı olan oksipital korteks uykuya geçişte öncelikli olarak tetiklenirken, planlama ve karar vermeden sorumlu frontal korteks ise biraz daha geç devre dışı kalıyor.
Bu durum, duyusal bölgelerin önce dinlenmeye geçtiğini, bilişsel işlevlerden sorumlu bölgelerin ise daha uzun süre uyanık kaldığını ortaya koyuyor.
Pratik Uygulama Alanları Neler?
Bu çığır açıcı keşfin birçok pratik uygulama alanı bulunuyor. Özellikle sürücülerin uykuya dalma anının tespiti, ameliyathanelerde hasta takibi ve uyku bozukluklarının tanısında bu yeni biyolojik işaretten yararlanılabilecek.
Çalışma, klasik flip-flop nöron modellerini destekleyerek uyku biliminde yeni bir anlayış getiriyor. 14 Kasım 2025 tarihinde Nature Neuroscience dergisinde yayımlanan araştırma, uyku bozuklukları tedavisinde yeni yaklaşımların geliştirilmesine öncülük edebilir.
