Tarih 5 Haziran 1926'yı gösterdiğinde Ankara'da imzalanan o antlaşma, sadece kağıt üzerinde bir anlaşma değildi. Adeta yeni Türkiye'nin uluslararası arenadaki ilk büyük sınavlarından birinin sonucuydu. Bugün bile üzerinde konuşulmaya değer.
Aslında her şey Musul meselesiyle başlamıştı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı'nın dağılan topraklarının paylaşımı sırasında Musul vilayeti büyük tartışmalara neden olmuştu. İngilizler bölgeyi Irak'a katmak istiyor, Türkiye ise tarihi ve stratejik haklarını savunuyordu. Tam bir diplomatik satranç oyunu!
Antlaşmanın Perde Arkası: Neler Oldu da İmzalandı?
Müzakereler aylarca sürdü. Türk tarafı inatla direniyordu ama uluslararası baskılar artıyordu. Sonunda iki taraf da masaya oturmayı kabul etti. Ankara'da buluştular - o günlerde henüz başkent olmanın heyecanını yaşayan bir şehirde.
Antlaşmanın maddelerine bakınca aslında nasıl bir denge siyaseti yürütüldüğü anlaşılıyor. Musul ve Kerkük'ten vazgeçiliyordu evet, ama karşılığında petrol gelirlerinden %10'luk bir pay alınıyordu. O dönem için hiç de küçümsenmeyecek bir miktardı bu.
Peki Bu Antlaşma Neden Bu Kadar Önemliydi?
- Türkiye'nin bugünkü güneydoğu sınırı çizilmiş oldu
- Yeni cumhuriyetin uluslararası alanda tanınması hızlandı
- Bölgedeki istikrar için kritik bir adım atıldı
- Türk dış politikasının temel prensipleri belirlenmeye başlandı
Düşünsenize, henüz 3 yaşında bir cumhuriyet dünyanın en güçlü devletlerinden biriyle müzakere masasına oturuyor ve kendi lehine sonuçlar alabiliyor. Bu küçümsenecek bir başarı değil kesinlikle.
Günümüze Yansımaları: Eski Antlaşma, Yeni Anlamlar
Bugün baktığımızda Ankara Antlaşması'nın sadece tarihi bir belge olmadığını görüyoruz. Türkiye ile Irak arasındaki ilişkilerin temel taşlarından biri olmaya devam ediyor. Hatta bölgedeki birçok güncel sorunun kökenlerini anlamak için bu antlaşmaya bakmak gerekiyor bence.
Antlaşmanın üzerinden neredeyse 100 yıl geçmiş - inanılır gibi değil! Ama hala konuşuluyor, hala tartışılıyor. Demek ki gerçekten önemli bir dönüm noktasıymış.
Sonuç olarak, 1926 Ankara Antlaşması sadece sınırları çizen bir belge değildi. Yeni Türkiye'nin dünyaya 'Ben artık buradayım' dediği andı. Ve galiba bunu oldukça etkili bir şekilde söylemeyi başardı.
