Avrupa'da Zorunlu Askerlikte Cinsiyet Eşitliği Dönemi
Avrupa ülkeleri, kadınlar için zorunlu askerlik uygulamalarını hızla yaygınlaştırıyor. Norveç ve Danimarka'nın öncülük ettiği bu hareket, diğer Avrupa ülkelerinde de gündeme gelmeye başladı. Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından güvenlik endişeleri artarken, birçok ülke savunma kapasitelerini güçlendirmenin yollarını arıyor.
Danimarka'da Tarihi Değişiklik
1 Nisan 2025 tarihi, Danimarka için önemli bir dönüm noktası olacak. Bu tarihten itibaren 18 yaşını dolduran her Danimarkalı kadın, askeri değerlendirme merkezine gitmek zorunda kalacak. Piyango benzeri bir sistemle numara çekecek olan kadınlar, eğer gönüllü bulunamazsa ve çektikleri numara düşük çıkarsa askere çağrılacak.
Danimarka Savunma Bakanı'nın yaptığı açıklamada, Rusya'nın beş yıl içinde bir NATO ülkesine saldırabileceği uyarısı dikkat çekti. Bu karar, Rusya'nın Ukrayna'yı tam kapsamlı işgalinden iki yıl sonra, 2024'te alındı ve Norveç ile İsveç'in benzer adımlarının ardından geldi.
Genç Kadınlar Arasında Görüş Ayrılığı
Danimarkalı genç kadınlar arasında askerlik hizmeti konusunda görüşler oldukça farklı. Dört yıl içinde askere alınma kurasına girecek olan Isabella, "Ölmek istemiyorum. Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) de istemiyorum. Ayrıca, bir kadın olarak savaş meydanındaki hayattan da korkuyorum" diyor.
Buna karşılık, 19 yaşındaki Sarah gönüllü olarak askerlik hizmetine katılıyor ve "Öncelikle yalnızca erkeklerin yapabileceği bir şey olarak görülen bir şeye dahil edilmemiz güzel" ifadelerini kullanıyor.
Norveç'ten Baltık Ülkelerine Yayılan Trend
Avrupa'da cinsiyet ayrımı gözetmeyen askerlik uygulamasını başlatan ilk ülke Norveç oldu. 2013'te bu kararı alan Norveç'i, 2017'de İsveç ve 2020'de Hollanda izledi. Ancak Hollanda'da çağrıya katılım herkes için gönüllülük esasına dayanıyor.
Rusya saldırganlığının en olası hedefleri olarak görülen Baltık ülkeleri (Estonya, Letonya ve Litvanya) da kadınların askere alınması konusunu tartışmaya başladı. Estonya Askeri Akademisi'nden araştırmacı Eleri Lillemäe, "Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik 2022'deki saldırısı bu tartışmayı değiştirdi. Sanırım bu, kimsenin beklemediği bir şeydi" diyor.
Düşen Doğum Oranları ve Askeri Zorunluluk
Askerlik hizmetine çağrılacak genç erkek havuzunun azalması da önemli bir sorun teşkil ediyor. Letonya'nın doğurganlık oranı 1,36'ya düşmüş durumda. Bir nüfusun istikrarlı kalması için gereken oran ise 2,1.
Eleri Lillemäe'ye göre, Baltık ülkelerinde kadınların askere alınması sayısal açıdan kaçınılmaz: "Sorun yaklaşık 2040 yılında ortaya çıkacak, çünkü son iki veya üç yılın doğum grupları o kadar düşük ki, aynı güvenlik durumunda kalırsak, yeterli insanımız olmayacak."
Ukrayna Örneği ve NATO'nun Rolü
Ukrayna'daki savaş, kadınları savaşa hazırlamanın önemini ortaya koydu. Ukrayna Savunma Bakanlığı verilerine göre, 70 binden fazla kadın silahlı kuvvetlerde görev yapıyor ve bunların 5 bini cephede bulunuyor.
Ukrayna'daki savaş, NATO'nun Avrupa'nın savunmasındaki önemli rolünü de vurguladı. Kısmen ABD Başkanı Donald Trump'ın baskısı altında, NATO üyeleri savunma harcamalarını artırmayı kabul etti. Ancak Avrupa ülkeleri, artık kendilerini savunmak için ABD'ye güvenemeyeceklerinin ve kendi kendilerine yetebilmeleri gerektiğinin farkındalar.
Altyapı ve Güvenlik Endişeleri
Kadınların askere alınmasıyla birlikte altyapı sorunları da gündeme geliyor. Çoğu ordunun birdenbire çok daha fazla askeri bünyesine alma kapasitesi bulunmuyor. Kışlaların inşa edilmesi, eğitmenlerin eğitilmesi ve erkekler için tasarlanan standart kıyafetlerin kadın bedenine uygun hale getirilmesi gerekiyor.
Danimarka Kadın Derneği Başkanı Louise Vinter Alis, "Danimarkalı kadın gazilerin örgütüyle toplantılar yaptık ve onlara göre Danimarka ordusunda kadın olmak hiç de kolay değil. Toksik ortamla ilgili sorunlar var" diyor.
Danimarka Savunma Bakanlığı'nın 2023 anketi, Danimarka ordusundaki kadınların %20,3'ünün son 12 ay içinde rıza dışı cinsel ilgi veya tacize maruz kaldığını ortaya koydu.
Uluslararası Durum ve Gelecek Beklentileri
Kadınların askere alınması uluslararası alanda oldukça nadir görülen bir uygulama. 2019 Pew Araştırma Merkezi verilerine göre, İsrail ve Kuzey Kore'nin yanı sıra en az dört Afrika ülkesinde (Eritre, Mali, Fas ve Tunus) herkesi kapsayan askerlik hizmeti mevcut.
Eleri Lillemäe, diğer ülkelerin Danimarka kadar hızlı hareket etmediğini belirterek, "Danimarka çok hızlı bir karar aldı ve şaşırtıcı derecede hızlı bir şekilde harekete geçti. Ancak diğer ülkelerde çok laf var ama eylem yok" eleştirisinde bulunuyor.
Avrupa'da zorunlu askerlik, özellikle de kadınların zorunlu askerliği konusu, Rusya'nın Ukrayna işgali sonrasında aniden gündeme gelmiş görünse de, güvenlik tehditleri ve demografik değişimler bu trendin kalıcı olabileceğine işaret ediyor.
