20 Kasım Dünya KOAH Günü, tüm dünyada milyonlarca insanı etkileyen Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı hakkında farkındalık yaratmak amacıyla kutlanıyor. İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı'ndan Dr. Öğr. Üyesi Tuba Çiftçi Küsbeci, bu önemli gün dolayısıyla KOAH'ın önlenmesi ve tedavi yöntemleri hakkında kapsamlı bir değerlendirme yaptı.
KOAH Nedir ve Nasıl Gelişir?
Dr. Öğr. Üyesi Tuba Çiftçi Küsbeci, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığının (KOAH) solunum yollarında hava akışının kısıtlanmasıyla ortaya çıkan ilerleyici ve sürekli bir solunum yolu hastalığı olduğunu belirtti. Bu kısıtlanmanın akciğerlerdeki hava keseciklerinin hasar görmesi veya hava yollarının iltihaplanıp daralması sonucu geliştiğini ifade eden Küsbeci, hastaların ilk aşamada nefes vermekte zorlandığını, zamanla hem nefes alma hem de vermenin giderek zorlaştığını vurguladı.
KOAH'ın Başlıca Nedenleri ve Risk Faktörleri
KOAH'ın gelişiminde en belirleyici faktörler arasında tütün ve tütün ürünleri kullanımının ilk sırada yer aldığını kaydeden Dr. Küsbeci, risk faktörlerini şöyle sıraladı:
Tütün ve tütün ürünleri kullanımı: Sigara, e-sigara, pasif içicilik, puro, pipo, nargile ve diğer tüm tütün ürünleri vakaların büyük çoğunluğundan sorumludur.
Hava kirliliği: Hem iç mekan (biyoyakıt, odun, tezek gibi yakıtlar veya tandır dumanı) hem de dış mekan hava kirliliği önemli risk faktörleridir.
Mesleki maruziyet: İş yerinde toz, kimyasal madde ve dumanlara uzun süre maruz kalmak KOAH gelişimine yol açabilir.
Genetik yatkınlık: Nadir görülse de "Alfa-1 Antitripsin" adlı proteinin eksikliği özellikle genç yaşta KOAH gelişimine neden olabilir.
KOAH Belirtileri ve Erken Tanının Önemi
KOAH belirtilerinin genellikle yavaş başladığını ve zamanla kötüleştiğini belirten Dr. Küsbeci, hastaların bu belirtileri sıklıkla 'yaşlanmanın doğal bir parçası' veya 'sigara öksürüğü' olarak gördüğü için doktora başvurmakta gecikebildiğine dikkat çekti.
İki aydan uzun süren öksürüğün ciddiye alınması gerektiğini vurgulayan Küsbeci, en yaygın belirtileri şöyle sıraladı:
Özellikle fiziksel aktivite sırasında artan nefes darlığı; kronik (iki aydan uzun süren) öksürük; balgam üretimi (sabahları daha belirgin); nefes alırken veya verirken hırıltı veya ıslık sesi; göğüste sıkışma hissi; sık tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları; ileri evrelerde yorgunluk, kilo kaybı ve ayak bileklerinde şişlik.
KOAH Tedavisi ve Yönetimi
KOAH'ın kronik bir hastalık olduğunu ve akciğerlerde oluşan hasarın kalıcı olduğunu belirten Dr. Küsbeci, "KOAH nezle veya grip gibi 'atlatılabilen' bir hastalık değildir. Hastalık teşhis edildikten sonra ömür boyu devam eder. Ancak KOAH kesinlikle tedavi edilebilir ve yönetilebilir bir hastalıktır" dedi.
KOAH tedavisinin temel amaçlarını; belirtileri hafifletmek, hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak, ani kötüleşme dönemlerinin sıklığını ve şiddetini azaltmak, hastanın efor kapasitesini ve genel yaşam kalitesini artırmak olarak sıralayan Küsbeci, tedavide öncelikle nefes açıcı ilaçlar, pulmoner rehabilitasyon, gerekirse kortizon tedavileri, oksijen tedavisi ve enfeksiyon tedavilerinin kullanıldığını ifade etti.
KOAH'tan Korunma Yolları
KOAH'ın büyük ölçüde önlenebilir bir hastalık olduğunu vurgulayan Dr. Küsbeci, korunma yöntemlerini şöyle açıkladı:
Sigarayı bırakmak: KOAH'ı önlemenin en etkili yolu, tütün ve tütün ürünlerinden tamamen uzak durmaktır.
Pasif içicilikten korunmak: Başkalarının sigara dumanına maruz kalmaktan kaçının.
Temiz hava solumak: İç ve dış ortam hava kirliliğinden mümkün olduğunca kaçının.
İşyeri güvenliği: Riskli iş kollarında çalışanlar koruyucu maske kullanmalı ve işyeri havalandırma kurallarına uymalıdır.
KOAH Hastaları İçin Altın Kurallar
Dr. Küsbeci, KOAH tanısı alan hastaların yaşam kalitelerini korumak için dikkat etmeleri gereken kuralları şöyle sıraladı:
Sigarayı derhal bırakmak tedavinin temel taşıdır. Sigarayı bırakmak, hastalığın ilerleyişini yavaşlatan kanıtlanmış tek yöntemdir.
İlaçları doğru kullanmak: Doktorun verdiği inhaler cihazları doğru teknikle ve düzenli olarak kullanmak hayati önem taşır.
Aşılarını yaptırmak: KOAH hastaları zatürre ve yıllık grip aşısı yaptırmalıdır.
Aktif kalmak: Pulmoner rehabilitasyon programlarına katılmak veya düzenli yürüyüş yapmak kas gücünü ve nefes kapasitesini artırır.
Sağlıklı beslenmek: İdeal kiloyu korumak solunum kaslarının daha verimli çalışmasına yardımcı olur.
Tetikleyicilerden kaçınmak: Duman, keskin kokular, soğuk hava ve hava kirliliğinden uzak durulmalıdır.
Düzenli doktor kontrolü: Hastalığın seyrini izlemek için düzenli olarak göğüs hastalıkları uzmanına kontrole gitmek şarttır.
Erken Tanı Hayat Kurtarır
Dr. Öğr. Üyesi Tuba Çiftçi Küsbeci, Dünya KOAH Günü'nde vurgulamak istediği en önemli mesajın erken tanının kritik önemi olduğunu belirterek sözlerini şöyle tamamladı:
"Eğer 40 yaşın üzerindeyseniz, sigara içiyorsanız veya içtiyseniz ve basit bir merdiven çıkarken bile nefesiniz daralıyorsa, bu durumu 'sigara öksürüğü' veya 'yaşlılık' olarak geçiştirmeyin. Bu belirtiler KOAH'ın habercisi olabilir. 'Nefes Ölçüm Testi' adı verilen basit ve ağrısız bir test ile KOAH tanısı kolayca konulabilmektedir. Erken tanı, akciğer fonksiyonları henüz ciddi düzeyde bozulmadan tedaviye başlama ve yaşam kalitesini koruma şansı demektir."
