İstinye Üniversitesi Medical Park Gaziosmanpaşa Hastanesi'nden Psikiyatri Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Hafize Gülnur Şen, toplumda yaygın kanının aksine, doğum sonrası depresyonun yalnızca anneleri değil, babaları da ciddi şekilde etkileyebildiğini açıkladı. Uzman, bu konudaki toplumsal önyargıların hem farkındalığı hem de tedavi sürecini olumsuz etkilediğinin altını çizdi.
Babalık Depresyonu: Sessiz Bir Risk
Dr. Öğr. Üyesi Şen, doğum sonrası depresyonun genellikle annelere özgü bir durum olarak algılandığını, ancak araştırmaların babaların da önemli bir risk grubunda olduğunu gösterdiğini belirtti. Yeni baba olan erkeklerin, özellikle doğumdan sonraki ilk bir yıl içinde depresyon riski taşıdığını vurgulayan Şen, "Babalara depresyon yakışmaz" gibi kalıp yargıların sorunun görünmez kalmasına ve tedavinin gecikmesine neden olabildiğini ifade etti.
Tetikleyici Faktörler ve Riskli Dönemler
Babalar için en riskli dönemin doğum sonrası ilk 3 ila 12 ay arası olduğunu aktaran Dr. Şen, bu süreçte depresyonu tetikleyen başlıca unsurları şöyle sıraladı:
- Eşin doğum sonrası depresyon yaşaması,
- İlk 3-6 ayda yoğunlaşan uykusuzluk,
- İşe dönüş ve aile içi yeni rol paylaşımlarının belirlendiği dönemler.
Depresyonun çok faktörlü bir yapıya sahip olduğunu belirten Şen, ekonomik kaygılar, artan masraflar, geleceğe dair belirsizlikler, 'iyi baba olma' baskısı, artan sorumluluklar ve kimlik değişiminin ruhsal yükü artırdığını söyledi. Ebeveynlik baskısı, eşle ilişkideki değişim, yakınlık azalması, fiziksel yorgunluk ve toplumsal beklentilerin erkeklerin duygularını ifade etmesini engellemesi de diğer önemli tetikleyiciler arasında yer alıyor.
Babalar Depresyondayken Nasıl Belirtiler Gösterir?
Dr. Şen, babalarda depresyonun klasik üzüntü halinden farklı belirtilerle ortaya çıkabileceğine dikkat çekti. Sık görülen belirtiler arasında aşırı sinirlilik, öfke patlamaları, içe kapanma, sosyal ilişkilerden uzaklaşma, uyku düzensizlikleri, keyif alınan aktivitelere ilginin azalması ve odaklanma sorunları bulunuyor. Artan alkol/sigara kullanımı, gerginlik, huzursuzluk ve bebekle bağ kurmada zorlanma da diğer önemli işaretler.
Görülme Sıklığı ve Acil Destek Gerektiren Durumlar
Güncel çalışmalara göre, annelerde doğum sonrası depresyon oranı %10-20 arasında seyrederken, babalarda bu oran %8-10 civarında. Dr. Şen, "Yani her 10 babadan en az biri bu dönemde depresyon yaşayabilir" dedi ve ekledi: "Üstelik eşinde depresyon olan babalarda risk 2-3 kat artıyor."
Şen, aşağıdaki durumlarda mutlaka bir uzmandan profesyonel destek alınması gerektiğini vurguladı:
- Belirtilerin 2 haftadan uzun sürmesi,
- İş, aile veya sosyal yaşamın belirgin şekilde etkilenmesi,
- Alkol/madde kullanımında artış,
- Sosyal ilişkilerden tamamen uzaklaşma,
- Kendine zarar verme düşünceleri,
- Eşle yoğun ilişki çatışmaları.
Evde Uygulanabilecek Destekleyici Adımlar
Dr. Öğr. Üyesi Hafize Gülnur Şen, babaların ruh sağlığını korumak için evde uygulanabilecek bazı basit yöntemleri de paylaştı:
Uyku düzenini sağlamak ve gece sorumluluklarını paylaşmak temel öncelik olmalı. Günde en az 30 dakika açık havada yürüyüş yapmak, günlük sorumlulukları küçük parçalara bölmek, güvenilen biriyle duyguları paylaşmak ve partnerle düzenli "çift zamanı" ayırmak çok önemli. Aile, arkadaş veya baba destek gruplarından yardım almak da fark yaratacaktır.
Toplumsal Önyargılar Kırılmalı
"Babalara depresyon yakışmaz, erkek adam güçlü olur" gibi kalıp yargıların tedavi sürecini baltaladığını söyleyen Şen, bu önyargıların belirtilerin gizlenmesine ve tedaviye geç başvurulmasına yol açtığını belirtti. Toplumsal baskının kırılması ve erkeklerin duygusal ihtiyaçlarının normalleştirilmesinin, tedavi sürecini büyük ölçüde kolaylaştıracağını ifade etti.
Dr. Şen, yeni baba olan veya olacak erkeklere şu önerilerde bulundu: Mükemmel baba olmak zorunda değilsiniz; 'yeterince iyi baba' olmak yeterlidir. Eşinizle açık iletişim kurun, zorlandığınızı söylemek güçsüzlük değil olgunluktur. Uykusuzluğun etkisini küçümsemeyin, destek istemekten çekinmeyin ve kendinize kişisel zaman ayırın. Gerektiğinde psikoterapi desteği alın ve eşinizle ortak bir ebeveynlik planı yaparak yükü tek başınıza taşımaya çalışmayın.
