Dil bilgisi kuralları bazen kafa karıştırıcı olabiliyor, değil mi? Özellikle de "alabalık" gibi günlük hayatta sık kullandığımız kelimelerin yazımı konusunda. Peki bu sevimli tatlısu balığının adını doğru yazmayı biliyor muyuz?
TDK'nın Resmi Açıklaması
Türk Dil Kurumu'nun son güncellenen yazım kılavuzuna göre, "alabalık" kelimesi bitişik yazılıyor. Yani doğrusu "ala balık" değil, direkt olarak "alabalık".
Neden mi? Çünkü burada "ala" sözcüğü bağımsız bir anlam taşımıyor. Dil bilimcilerin deyimiyle, birleşik kelime oluşturmuş durumdayız.
Yanlış Yazımın Yaygınlığı
İlginç bir şekilde, yapılan araştırmalara göre Türkçe kullanıcılarının neredeyse %35'i bu kelimeyi ayrı yazıyor. Sosyal medyada yapılan taramalarda "ala balık" şeklindeki yazım, doğrusundan daha fazla karşımıza çıkıyor.
Hatta bazı balıkçı tezgahlarında bile bu yanlış yazıma rastlamak mümkün. Dil devriminin bu küçük kurbanı, yıllardır yanlış yazıla yazıla adeta kanıksanmış durumda.
Dil Bilgisi Açısından İnceleme
Peki neden bitişik yazıyoruz? İşte bazı dilbilimsel gerçekler:
- "Ala" tek başına kullanıldığında farklı anlamlar ifade edebiliyor (alacalı, karışık renkli)
- Ancak "alabalık" dendiğinde artık özel bir türü ifade ediyor
- Dildeki evrim sürecinde birleşik kelime statüsü kazanmış
Dil uzmanı Prof. Dr. Mehmet Kaplan'ın dediği gibi: "Türkçe'de bazı kelimeler zamanla kaynaşır ve yeni bir varlık oluşturur. Alabalık da bunlardan biri."
Günlük Kullanım İpuçları
Eğer hâlâ aklınız karışıyorsa, şu pratik yöntemi deneyebilirsiniz: Kelimeyi zihninizde ikiye ayırdığınızda anlam bozuluyorsa, bitişik yazılmalıdır. "Ala" ve "balık" ayrı ayrı düşünüldüğünde, bu özel türü ifade etmiyor, değil mi?
Bir de şöyle düşünün: Kimse "karagöz" balığını "kara göz" diye yazmıyor. İşte aynı mantık!
