İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, Başbakan Binyamin Netanyahu'nun yolsuzluk davalarından kurtulmak için yaptığı resmi af talebine yanıt verme konusunda tarihi bir ikilemle karşı karşıya. Herzog'un önünde, ülkedeki derin siyasi kutuplaşmayı göz önünde bulundurduğunda, her biri farklı riskler taşıyan üç temel senaryo bulunuyor. 30 Kasım 2023'te sunulan 14 sayfalık bu talep, İsrail'in hassas siyasi ortamında yeni bir gerilim dalgası yarattı.
Netanyahu'nun Siyasi Hamlesi ve Herzog'un Zor Tercihi
76 yaşındaki Netanyahu, yargılandığı üç ayrı yolsuzluk davasında suçunu kabul etmeyi reddetmeye devam ediyor. Ancak İsrail yasaları, Cumhurbaşkanı'nın bir savunma olmadan, yani sanığın suçunu kabul etmesi gibi bir koşul olmadan af yetkisini kullanmasına izin vermiyor. Analistler, Netanyahu'nun bu hamlesinin açıkça siyasi kaygılar taşıdığını belirtiyor. Israel Hayom gazetesi yazarı Benny Aşkenazi'ye göre, Başbakan, affın onaylanma ihtimalinin düşük olduğunu biliyor. Ancak bu talep, kamuoyunun dikkatini, koalisyon ortağı Ultra-Ortodoks partileri askerlikten muaf tutan tartışmalı yasa tasarısı gibi diğer sorunlardan uzaklaştırarak seçim kampanyasında Netanyahu'ya avantaj sağlayabilir.
Herzog'un karar sürecinin birkaç hafta, hatta iki ay kadar sürebileceği ifade ediliyor. Bu süre, İsrail'in olası erken seçimler öncesinde kritik bir döneme denk geliyor.
Cumhurbaşkanı Herzog'un Önündeki Üç Senaryo
Uzmanlar, Herzog'un af talebine ilişkin verebileceği yanıtı üç ana başlıkta değerlendiriyor. Her senaryonun ülke içinde farklı sonuçları ve tepkileri olacak.
1. Senaryo: Talebin Reddedilmesi
Herzog için en doğrudan yol, muhalefetin de talep ettiği gibi, Netanyahu'nun af talebini reddetmek olabilir. Bu senaryo, muhalefet kamplarını ve yargı bağımsızlığı yanlılarını memnun edecektir. Ancak Aşkenazi'ye göre, bu hamle Netanyahu'nun Likud partisini ve müttefiklerini öfkelendirerek ülke içindeki gerilimi daha da artırabilir.
2. Senaryo: Talebin Koşulsuz Kabul Edilmesi
İkinci ihtimal, af talebinin onaylanmasıdır. Bu karar, Netanyahu'nun destekçilerini ve talebi için baskı yapan ABD'nin eski Başkanı Donald Trump'ı memnun edecektir. Fakat analistler, bu adımın muhalefeti ciddi şekilde kızdıracağı ve 2023'ün başlarındaki yargı reformu protestolarından daha büyük kitlesel gösterilere yol açabileceği konusunda uyarıyor. Herzog'un bu riskin tamamen farkında olduğu belirtiliyor.
3. Senaryo: Şartlı Af ve Uzlaşma Arayışı
Üçüncü ve en karmaşık senaryo ise bir tür "şartlı af" çıkarılması. Israel Hayom analisti Eleanor Kaufman'a göre, Herzog gerginliği azaltacak ve ülkenin iyileşmesine katkıda bulunacak bir uzlaşma formülü üzerinde çalışabilir. Bu formül, Netanyahu'dan siyasi hayattan çekilme, 7 Ekim saldırılarını araştıracak bir komisyon kurulması veya tartışmalı yargı reformu yasa tasarılarının geri çekilmesi gibi koşulları içerebilir. Cumhurbaşkanı, Başsavcılık, kendi ofisi ve Netanyahu'nun temsilcilerini bir araya getirerek müzakere süreci başlatabilir.
İsrail devlet televizyonu KAN'ın haberine göre Cumhurbaşkanlığı Ofisi, af çıkarılmasının koşulsuz olmayacağını düşünüyor. Herzog'un, Netanyahu'nun görevinden sınırlı bir süre için de olsa istifa etmesini ve tartışmalı reformları durdurmasını isteyebileceği iddia ediliyor. Ancak Netanyahu'ya yakın kaynaklar, onun siyasetten çekilmesinin söz konusu olmadığını açıkladı.
Netanyahu'nun Yargılandığı Davalar
Netanyahu, "1000", "2000" ve "4000" dosya adlarıyla bilinen üç ayrı davada rüşvet, emanete ihanet ve görevi kötüye kullanma suçlamalarıyla yargılanıyor. Dönemin Başsavcısı Avichai Mandelblit, suçlamaları 21 Kasım 2019'da resmileştirmişti. İsrail tarihinde görevdeyken yargılanan ilk başbakan olan Netanyahu'nun ilk duruşması 24 Mayıs 2020'de Kudüs Bölge Mahkemesi'nde görülmüştü. Ayrıca, Uluslararası Ceza Mahkemesi 21 Kasım 2014'te Netanyahu hakkında Gazze'deki Filistinlilere yönelik savaş suçları iddiasıyla tutuklama emri çıkarmıştı.
Sonuç olarak, Cumhurbaşkanı Herzog'un vereceği karar, sadece Netanyahu'nun siyasi geleceğini değil, aynı zamanda İsrail'in iç siyasi istikrarını ve toplumsal barışını da derinden etkileyecek tarihi bir dönüm noktası olacak.
