Ekolali, özellikle otizm spektrum bozukluğu olan çocukların ebeveynlerinin sıklıkla karşılaştığı ve araştırdığı bir konuşma davranışıdır. 02 Aralık 2025 tarihinde gündeme gelen bu konu, yalnızca çocukları değil, yetişkinleri de ilgilendiren nörolojik ve psikiyatrik bir duruma işaret ediyor. Peki, duyulan ses ve kelimelerin istemsizce tekrarlanması olarak tanımlanan ekolali tam olarak nedir ve hangi hastalıklarla ilişkilidir?
Ekolali ve Ekopraksi Tanımları: İstemsiz Tekrarlar
Ekolali, bir kişinin başka birinin söylediği kelimeleri veya cümleleri istemsiz bir şekilde tekrar etmesi durumudur. Uzun süre otizmin belirgin bir özelliği olarak görülmüş olsa da, son araştırmalar bu taklit davranışının otizm spektrumundaki bireylere özgü olmadığını ortaya koymuştur. Ekolali aynı zamanda birincil dil bozukluğu yaşayan kişilerde de gözlemlenebilir.
Ekolaliye benzer bir bozukluk olan ekopraksi (veya ekokinezi) ise, başkalarının hareketlerini istemsizce taklit etme eğilimidir. Her iki durum da kasıtlı olmayan, otomatik tepkiler olarak ortaya çıkar.
Ekolali Hangi Durumlarda ve Hastalıklarda Görülür?
Bu konuşma bozukluğu, çeşitli nörolojik ve psikiyatrik tabloların bir parçası olabilir. En yaygın görüldüğü durum otizm spektrum bozukluğudur. Otizmli çocuklarda ekolali bazen geçici bir dil gelişim aşaması olarak kabul edilebilir.
Ancak ekolali yalnızca otizmle sınırlı değildir. Yetişkinlerde de ortaya çıkabilen bu durumun görüldüğü diğer hastalıklar şunlardır:
- Nörodejeneratif demanslar (özellikle Alzheimer hastalığı)
- Amnezi (hafıza kaybı)
- Kafa travması sonrası oluşan hasarlar
- Felç (inme) sonrası gelişen afaziler (konuşma kaybı)
- Katatonik şizofreni
- Tourette sendromu
- Diğer psikiyatrik ve nörolojik bozukluklar
Ekolali Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri
Ekolalinin en temel belirtisi, duyulan kelime ve seslerin istemsizce ve bağlam dışı tekrarlanmasıdır. Bu duruma, yaşa bağlı olarak dil gelişiminde gerileme veya iletişim kurmada zorluklar eşlik edebilir. Önemli olan, bu tekrarların kasıtlı bir iletişim çabası değil, otomatik bir yanıt olmasıdır.
Ekolali tedavisi, altta yatan nedene yönelik olarak planlanır. Temel tedavi yaklaşımları şunları içerir:
- Konuşma ve dil terapisi seansları: İletişim becerilerini geliştirmeye ve daha işlevsel dil kullanımını teşvik etmeye odaklanır.
- Davranışsal ve bilişsel terapiler: Uygun olmayan tekrarlayıcı davranışları azaltmayı ve yerine daha uygun iletişim yollarını koymayı hedefler.
Unutulmamalıdır ki, ekolali çocuklarda dil gelişiminin doğal bir parçası da olabilir. Birçok çocuk, zamanla ve doğru yönlendirmelerle bu davranışın üstesinden gelir. Ebeveynlerin farklı iletişim biçimlerini teşvik etmesi ve kalıcı ekolalilerden kaçınmak için erken müdahale araması önemlidir.
