Dünyanın en büyük bilimsel maceralarından biri, neredeyse sınır tanımaz bir şekilde İsviçre ve Fransa'nın sınırında gizleniyor. CERN - ya da resmi adıyla Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü - insanlığın en temel sorularına yanıt arıyor: Evren nasıl oluştu? Maddenin temel yapı taşları neler? Ve her şeyi bir arada tutan nedir?
Aslında burası, bilimkurgudan fırlamış gibi görünen devasa bir laboratuvardan çok daha fazlası. 1954'te kurulmuş olmasına rağmen -evet, tam altmış yıldan fazla bir süredir- hala en çığır açan keşiflerin yapıldığı yer.
Peki Nerede Bu Dev Tesis?
İşte asıl ilginç olan: CERN tam olarak bir yerde değil! Yeraltı tünelleri ve devasa dedektörleriyle İsviçre-Fransa sınırının altına yayılmış durumda. Ana kampüsü ise Cenevre'nin hemen batısında, İsviçre tarafında konumlanıyor. Ama mesela şu meşhur Büyük Hadron Çarpıştırıcısı 27 kilometrelik bir çember şeklinde ve 100 metre derinlikte uzanıyor - ki bu da her iki ülkenin topraklarının altından geçtiği anlamına geliyor.
Asıl Mesele: Neden Var Bu Yer?
CERN'in amacı basitçe 'nükleer araştırma' demekle bitmiyor - aslında evrenin en küçük parçacıklarını inceleyerek en büyük sırlarını çözmeye çalışıyorlar. Higgs bozonunun keşfi 2012'de burada yapıldı mesela - 'Tanrı parçacığı' diye de bilinen o meşhur şey. Bu buluş, fizikçi Peter Higgs'e Nobel Ödülü kazandırdı ve maddenin neden kütlesi olduğunu anlamamızı sağladı.
Şimdi düşünün: Protonları neredeyse ışık hızına çıkarıp çarpıştırıyorlar ve ortaya çıkan enerji patlamasını analiz ediyorlar. Büyük Patlama'dan hemen sonraki koşulları yeniden yaratmaya çalışıyorlar yani. Oldukça iddialı, değil mi?
Kimler Yönetiyor Bu Dev Kuruluşu?
CERN tam bir uluslararası işbirliği örneği. Kurucu üyeler arasında Belçika, Danimarka, Almanya, Fransa, Yunanistan, İtalya, Norveç, İsveç, İsviçre, Hollanda, Birleşik Krallık ve Yugoslavya var. Türkiye ise 2015'ten beri tam üye - ki bu da oldukça önemli bir gelişme aslında.
Bugün 23 üye ülke var ve dünyanın dört bir yanından 17 binden fazla bilim insanı burada çalışıyor. Yani burası sadece Avrupalı bilim insanlarının değil, tüm dünyanın araştırma merkezi haline gelmiş durumda.
Aslında CERN'in en güzel yanlarından biri de -en az bilimsel keşifler kadar önemli- buluşlarını herkese açık paylaşması. World Wide Web (WWW) mesela, 1989'da Tim Berners-Lee tarafından CERN'de icat edildi. Evet, yanlış duymadınız - internette gezindiğiniz o sistem buradan çıktı!
Peki ya sonra? CERN şimdi de karanlık madde, karanlık enerji ve anti-madde gibi daha da büyük gizemlerin peşinde. Belki de evren hakkında bildiğimiz her şeyi değiştirecek yeni keşifler kapıda. Kim bilir?
