Türk edebiyatının mistik dünyasında önemli bir yere sahip olan devriye, tasavvufi düşüncenin şiirle buluştuğu benzersiz bir nazım türüdür. Bu edebi form, insanın varoluş serüvenini ve ilahi kaynağa dönüş yolculuğunu konu alır.
Devriye Nedir? Tanımı ve Kökeni
Devriye, tekke edebiyatı içinde özel bir yere sahip olan ve çoğunlukla Alevi-Bektaşi şairler tarafından kaleme alınan bir şiir türüdür. Bu türün temelinde, insan ruhunun Allah'tan gelip tekrar Allah'a dönüşünü anlatan felsefi bir yaklaşım yatar.
Devriyelerde sıklıkla işlenen konular arasında Hz. Muhammed'in ezelden beri var oluşu ve ruhunun 571 yılında beden bulması gibi tasavvufi inançlar öne çıkar. Bu derinlikli içerik, devriyeleri sıradan şiirlerden ayıran en belirgin özelliktir.
Devriyenin Temel Özellikleri
Devriye türünün kendine has pek çok özelliği bulunmaktadır. Bu özellikleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Biçimsel özellikler açısından devriyeler, kıtalardan oluşan uzun manzumelerdir. Genellikle 11'li hece ölçüsü ile yazılırlar ve ilahi türüyle benzerlik gösterirler. Kafiye düzeni bakımından da ilahilerle ortak özellikler taşırlar.
Dil ve anlatım konusunda devriyeler sade bir Türkçe ile kaleme alınmış olsa da, Arapça ve Farsça kelimelere de yer verilir. Ancak bu eserlerin herkes tarafından kolayca anlaşılması mümkün değildir, çünkü şiirlerde felsefi konular ağırlıklı olarak işlenir.
Devriye Örnekleri ve Temsilcileri
Türk halk edebiyatında devriye türünde yazılmış çok sayıda şiir bulunmaktadır. Bunlardan en dikkat çekici örneklerden biri Bektaşi Çelebi'ye aittir:
"Cihan var olmadan ketm-i âdemde
Hakk ile birlikte yekdaş idim ben
Yarattı bu mülkü çünkü o demde
Yaptım tasvirini nakkaş idim ben"
Bu şiir, tipik bir devriye örneği olarak insanın yaratılışını ve ilahi kaynakla birliğini anlatır. Diğer devriye örneklerinde de kulun yaratılışı ve Allah'a bağlılık temaları ön planda tutulur.
Devriye türü, tasavvuf edebiyatının en derinlikli ve düşündürücü formlarından biridir. Bu türü anlamak, Türk-İslam kültürünün felsefi boyutunu kavramak açısından büyük önem taşır.
