Sosyal fobi veya diğer adıyla sosyal anksiyete bozukluğu, bireyin başkaları tarafından izlenmekten, yargılanmaktan veya utanç verici bir duruma düşmekten yoğun bir korku duyduğu bir anksiyete bozukluğudur. Bu durum, günlük sosyal etkileşimleri ciddi şekilde zorlaştırabilir ve yaşam kalitesini düşürebilir. Profesyonel bir psikiyatrist veya psikologdan destek almak, bu hastalıkla başa çıkmanın ve üstesinden gelmenin en etkili yoludur.
Sosyal Fobi Nedir ve Nasıl Ortaya Çıkar?
Sosyal fobi, temelinde bireyin sosyal ortamlarda başkalarınca olumsuz değerlendirileceğine dair derin bir endişe ve korku barındırır. Bu korku, yeni biriyle tanışmak, topluluk önünde konuşmak veya bir randevuya çıkmak gibi sıradan durumlarda bile şiddetli kaygıya yol açabilir. Psikolojik açıdan bakıldığında, sosyal fobinin altında genellikle utanç yaşantıları, suçluluk duygusu ve ayrılık kaygısı gibi dinamiklerin yattığı düşünülmektedir. Kişi, bilinçdışındaki kabul edilemez gibi görünen arzu veya dürtülerin ortaya çıkması ve bunun sonucunda cezalandırılacağı korkusuyla savunma mekanizmalarını devreye sokar, bu da kaçınma davranışı ve fobi olarak kendini gösterir.
Sosyal Fobi Kimlerde ve Ne Sıklıkta Görülür?
Türkiye'de yapılan araştırmalar, sosyal fobinin depresyon ve alkolizmden sonra en sık karşılaşılan üçüncü ruhsal hastalık olduğunu ortaya koymaktadır. Genel nüfusta görülme sıklığı yaklaşık %7 ile %8 arasındadır. Toplumsal tarama çalışmaları, bu hastalığa kadınlarda daha sık rastlandığını gösterse de (kadınlarda %2.3, erkeklerde %1.1), kliniklere başvuran hasta oranları erkeklerde daha yüksek olabilmektedir.
Hastalığın başlangıcı genellikle ergenlik dönemine (10-17 yaş) denk gelir. Hastaların %40'ında belirtiler 10 yaşından önce başlarken, sosyal fobi tanısı alan bireylerin %95'i 20 yaşın altındadır. Özellikle okul fobisi olan çocuklarda, bu durumun ilerleyerek sosyal fobiye dönüşme riski yüksektir. Erken teşhis ve müdahale, ileride sosyal izolasyon ve diğer ruhsal sorunların (depresyon gibi) gelişmesini önlemek açısından hayati önem taşır.
Sosyal Fobinin Temel Belirtileri Nelerdir?
Sosyal fobisi olan bir bireyde aşağıdaki belirtilerden birkaçı veya birçoğu gözlemlenebilir:
- Haftalar, hatta aylar öncesinden gelecek bir sosyal etkinlik için endişelenmek.
- Tanımadığı insanlar tarafından izlenme ve yargılanma korkusu.
- Alışılmış sosyal ortamlarda dahi (iş toplantısı, aile yemeği) aşırı kaygı ve gerginlik hissetmek.
- Başkalarının önünde utanç verici veya aşağılayıcı bir davranış sergilemekten yoğun şekilde korkmak.
- Kaygılı görünmekten korktuğu için daha da tedirgin ve gergin gözükmek.
- Sosyal ortamlardan kaçınmanın yaşam kalitesini, iş veya eğitim hayatını olumsuz etkileyecek düzeye gelmesi.
Önemli bir uyarı olarak, çocuklardaki utangaçlık hissinin hemen "sosyal fobi" olarak etiketlenmemesi gerekir. Bu davranışın altında farklı duygusal veya gelişimsel sebepler yatıyor olabilir. Bu nedenle, belirtiler kalıcıysa ve işlevselliği bozuyorsa, bir uzmana danışmak en doğru yaklaşım olacaktır.
Sosyal fobi, kişiyi yalnızlığa ve içe kapanmaya itebilen ciddi bir sağlık sorunudur. Ancak, psikoterapi (özellikle Bilişsel Davranışçı Terapi) ve gerekli görüldüğünde ilaç tedavisi ile oldukça etkili bir şekilde tedavi edilebilmektedir. Eğer siz de veya bir yakınınız bu belirtileri gösteriyorsa, konu hakkında bilgi almak ve destek sürecini başlatmak için bir psikiyatri uzmanına veya klinik psikologa başvurmaktan çekinmeyin.
